رها کردن طلب آنچه که نیست
هم و غم اصلی فرد باید انجام وظایف بندگی باشد و به آن چه به سهولت در اختیارش قرار می گیرد قناعت کند و در صدد کسب آن چه ندارد و به دست آوردنش موجب غفلت می شود نباشد.
تنفر از امکانات و داریی زیادی
چنان که گفته شد نعمت دنیوی اگر بیش از حد لازم برای ادای وظایف بندگی باشد از یک سو به دست آوردنش انرژی و وقت انسان را صرف خود می کند و از سوی دیگر مشغول شدن به آن موجب غفلت و خسران است؛ بنا بر این بجا است که فرد از چنین کثرتی در اموال دنیوی نفرت داشته باشد، تا مبادا گرفتار تمایلات بی حد و حصر نفس نسبت به امکانات و لذتهای دنیوی شود.
زهد
زهد به معنای اصالت ندادن به مال دنیا است به این معنا که فرد اگر به اموال دنیا علاقه ای دارد فقط از جهت به دست آوردن رضایت خدا باشد و اگر مال دنیا را منافی کسب رضایت خدا می داند نسبت به آن بی میل بلکه متنفر باشد. نشانه این معنا، این است که اگر فرد چیزی از اموال دنیا را از دست داد غصه دار نمی شود (فقط بخاطر این که مال دنیا را از دست داده غصه نمی خورد ولی اگر غمگین باشد که ابزار به دست آوردن رضایت الاهی را از دست داده این غصه مذموم نیست) و اگر چیزی قابل توجه از مال دنیا به دستش رسید سرمست نمی شود چرا که در حلال آن حساب است و در حرامش عقاب.
شناخت آفات دنیا
بصیرت نسبت به آسیب ها و ضررهای دنیا اهمیت زیادی دارد ؛ در مورد دنیا باید دانست که
موجب غفلت می شود و فرد به جای این که برای خودش، آخرتش و خدا کاری کند سرگرم لذتهای دنیوی می شود و عمر گرانمایه را در طلب چیز های کم ارزش صرف می کند.
فرد را حریص می کند که هر میزان به امکانات دنیوی برسد نسبت به مقدار بیشتر تشنه تر می شود و نهایتا با حرص زیاد و بدون سیری به پایان زندگی دنیایی می رسد و باید جوابگوی عملکرد خود در دنیا باشد و چه خوب گفته اند که مثل دنیا مثل آب شور دریا است که تشنه هر مقدار از آن بخورد تشنه تر می شود و اگر بدون حد و مرز به خوردن این آب شور ادامه دهد در نهایت خود را هلاک می کند.
لذا اساتید اخلاق توصیه می کنند که اگر کسی وارد فعالیتهای اقتصادی شد خوب است از ابتدا برای خود سقفی تعیین کند که اگر به آن حد رسید دیگر دنبال بیشتر شدن امکانات دنیوی اش نباشد و به رشد معنوی خود و خدمت به جامعه و انجام کارهای نیک بپردازد که در غیر این صورت زمانی به خود می آید که عمر دنیایی اش به پایان رسیده و او سرگرم تحصیل هر چه بیشتر دنیا بوده ، دنیایی که اگر در تحصیل آن موفق بوده، زحمتش را او کشیده است و بهره اش را وارثان می برند و جوابگوی کسب آن درآمد که آیا حلال بوده یا نه خود او باید باشد.
ترک شهوات و ریاست
ترک شهوات دنیوی آخرین دستور العمل برخورد با دنیا است که بنده ی خداجو باید به انجام آن توفیق یابد و توجه به این حدیث شریف داشته باشد که
محبت دنیا سرچشمه همه خطایا است[1]
و اگر کسی موفق به ترک شهوات دنیا شد حریم امنی برای خود ایجاد کرده است که از بسیاری از آفتهای دنیا در امان می ماند و به همین ترتیب ترک ریاست باعث در امان ماندن از آفات ریاست و بویژه حق الناس است ؛ در روایات معصومین هم آمده است که ریاست متعلق به خدا است و کسی که شایستگی آن را داشته باشد
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ریاست جز برای خدا و اهلش شایسته نیست و هرکس خود را دروضعی نهد غیر آن وضعی که خدا برای او مقرر داشته، خداوند او را دشمن بدارد و هرکس مردم را به سوی خود بخواند و گوید من رئیس شما هستم درحالی که این شایستگی را نداشته باشد، خداوندبه او نظر نکند تا از آنچه ادعا کرده برگردد و از آنچه گفته، به درگاه خدا توبه کند». [2]
عبارت پایانی کتاب مصباح الشریعه در خصوص اصول عملکرد در قبال خدا، خود ، دیگران و دنیا
اگر این خصلتها حقیقتا در کسی به وجود آمد او بواقع از خاصان خدای تعالی و بندگان مقرب او و از اولیای حقیقی او است
کتاب شناسی:
عرفان عملی یثربی
عرفان عملی در اسلام یثربی
عرفان عملی در اسلام علی فضلی
رساله لب اللباب علامه طباطبایی با تقریر علامه حسینی طهرانی
مصباح الشریعه منسوب به امام صادق (ع)
سیر و سلوک طرحی نو در عرفان عملی شیعی علی رضایی تهرانی
رساله لقاء الله میرزا جواد ملکی تبریزی
مقالات محمد شجاعی
آشنایی با علوم اسلامی (کلام، عرفان و حکمت عملی) شهید مطهری
چهل حدیث امام خمینی
ارزیابی و منشا شطحیات از دیدگاه امام خمینی
(نشریه حضور-پاییز 1370، شماره 2 بررسی و تحقیق
نویسنده : حجت الاسلام و المسلمین فاطمی نیا ، صفحه 198)
[2] «فان الریاسه لا تصلح الا لله و لاهلها ومن وضع نفسه فی غیر الموضع الذی وضعه الله فیه مقته الله و من دعا الی نفسه فقال: انا رئیسکم و لیس هو کذلک لم ینظرالله الیه حتی یرجع عما قال و یتوب الی الله مما ادعی » (14) .
